Επαγγελματικό Burnout στην Ελλάδα: Αναγνώριση, Πρόληψη και Αντιμετώπιση με Coaching

Το επαγγελματικό burnout, ή σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις της σύγχρονης εργασιακής ζωής παγκοσμίως, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Αναγνωρισμένο πλέον από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως “σύνδρομο που προκαλείται από χρόνιο εργασιακό στρες που δεν έχει αντιμετωπιστεί επιτυχώς” (ICD-11, 2019), επηρεάζει βαθιά την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων, καθώς και την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων.

Στο ελληνικό εργασιακό τοπίο, χαρακτηριζόμενο συχνά από εντατικούς ρυθμούς, οικονομικές πιέσεις και αυξημένες απαιτήσεις, το φαινόμενο του burnout παρουσιάζει ιδιαίτερη βαρύτητα. Η αναγνώριση των συμπτωμάτων, η έγκαιρη πρόληψη και η αποτελεσματική αντιμετώπιση, ιδίως μέσω σύγχρονων προσεγγίσεων όπως το coaching, είναι ζωτικής σημασίας.

Τι είναι το Burnout και Πώς Εκδηλώνεται στην Ελλάδα;

Το burnout δεν είναι απλά μια “κακή μέρα” στη δουλειά ή προσωρινή κούραση. Πρόκειται για ένα σύνδρομο που αναπτύσσεται σταδιακά και χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές διαστάσεις, σύμφωνα με τον ΠΟΥ και διεθνείς μελέτες:

1. Αίσθημα Εξάντλησης: Σωματική και συναισθηματική εξάντληση, αίσθημα κούρασης που δεν υποχωρεί ακόμα και μετά από ξεκούραση.
2. Αποπροσωποποίηση / Κυνισμός: Ανάπτυξη αρνητικής, αποστασιοποιημένης ή κυνικής στάσης απέναντι στην εργασία και τους συναδέλφους/πελάτες. Μείωση της ενσυναίσθησης.
3. Μειωμένη Επαγγελματική Αποτελεσματικότητα: Αίσθημα αναποτελεσματικότητας, έλλειψη κινήτρου, μείωση της παραγωγικότητας και της ικανότητας επίλυσης προβλημάτων.

Στην Ελλάδα, παράγοντες όπως οι υψηλές απαιτήσεις εργασίας, οι ανασφαλείς συνθήκες απασχόλησης σε ορισμένους κλάδους, η έλλειψη αναγνώρισης, ο αυξημένος φόρτος εργασίας και οι ελάχιστες ευκαιρίες για εξέλιξη μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση του burnout. Μελέτες που έχουν διεξαχθεί σε ελληνικό πληθυσμό, ιδίως σε κλάδους με υψηλή αλληλεπίδραση με το κοινό (π.χ., υγεία, εκπαίδευση, εξυπηρέτηση πελατών), έχουν αναδείξει υψηλά ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης. (Για παράδειγμα, έρευνες από ελληνικά πανεπιστήμια και το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ έχουν καταδείξει την έκταση του φαινομένου).

Αναγνώριση των Συμπτωμάτων: Σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσετε

Η έγκαιρη αναγνώριση είναι το κλειδί για την πρόληψη της κλιμάκωσης του burnout. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι σωματικά, συναισθηματικά ή συμπεριφορικά:

• Σωματικά: Χρόνια κόπωση, πονοκέφαλοι, μυαλγίες, αϋπνία, συχνές λοιμώξεις, προβλήματα στο πεπτικό σύστημα.
• Συναισθηματικά: Ευερεθιστότητα, άγχος, κατάθλιψη, απογοήτευση, κυνισμός, αίσθημα ματαιότητας, έλλειψη ενδιαφέροντος.
• Συμπεριφορικά: Κοινωνική απόσυρση, μειωμένη παραγωγικότητα, λάθη, αναβλητικότητα, δυσκολία συγκέντρωσης, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ/καπνού.

Είναι σημαντικό τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι οργανισμοί να είναι ενήμεροι για αυτά τα σημάδια και να ενθαρρύνουν την ανοιχτή επικοινωνία.

Πρόληψη του Burnout: Δομημένες Προσεγγίσεις

Η πρόληψη του burnout απαιτεί μια συνδυαστική προσέγγιση, τόσο σε ατομικό όσο και σε οργανωσιακό επίπεδο:

Ατομικό Επίπεδο:

• Οριοθέτηση: Θέστε σαφή όρια μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής. Αποφύγετε να μεταφέρετε την εργασία στο σπίτι και να είστε διαθέσιμοι 24/7.
• Αυτοφροντίδα: Εντάξτε στην καθημερινότητά σας δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας χαλαρώνουν (άσκηση, χόμπι, ποιοτικός χρόνος με αγαπημένα πρόσωπα, ύπνος).
• Υγιεινός Τρόπος Ζωής: Ισορροπημένη διατροφή, επαρκής ύπνος, αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης καφεΐνης/αλκοόλ.
• Διαχείριση Στρες: Μάθετε τεχνικές χαλάρωσης (π.χ., mindfulness, ασκήσεις αναπνοών, γιόγκα).
• Αναζήτηση Υποστήριξης: Μην διστάσετε να μιλήσετε σε φίλους, οικογένεια ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Οργανωσιακό Επίπεδο:

• Εργασιακό Περιβάλλον: Δημιουργία ενός υποστηρικτικού, δίκαιου και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος με ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας.
• Φόρτος Εργασίας: Ρεαλιστική κατανομή εργασιών και αποφυγή υπερβολικού φόρτου εργασίας. Ορισμός σαφών ρόλων και αρμοδιοτήτων.
• Αναγνώριση & Επιβράβευση: Αναγνώριση της προσφοράς των εργαζομένων και παροχή ευκαιριών για επαγγελματική ανάπτυξη και εξέλιξη.
• Ευελιξία: Παροχή ευέλικτων ωραρίων, επιλογών τηλεργασίας ή υβριδικών μοντέλων όπου είναι δυνατόν.
• Εκπαίδευση: Προγράμματα εκπαίδευσης για τη διαχείριση του στρες, την ευεξία και την ανάπτυξη δεξιοτήτων των στελεχών στη διαχείριση ομάδων.

Η Συμβολή του Coaching στην Αντιμετώπιση του Burnout

Ενώ η πρόληψη είναι κρίσιμη, όταν το burnout έχει ήδη εκδηλωθεί, το coaching μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο για την αντιμετώπισή του. Ένας έμπειρος επαγγελματίας coach, ειδικά με εξειδίκευση στο career ή executive coaching, μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο:

1. Να Αναγνωρίσει τα Βαθύτερα Αίτια: Μέσω στοχευμένων ερωτήσεων και προβληματισμού, ο coach βοηθά το άτομο να εντοπίσει τους πραγματικούς παράγοντες που συμβάλλουν στο burnout (π.χ., έλλειψη ορίων, αναντιστοιχία αξιών με την εργασία, αναποτελεσματική διαχείριση χρόνου, δυσλειτουργικές σχέσεις στο εργασιακό περιβάλλον).
2. Να Αναπτύξει Στρατηγικές Αντιμετώπισης: Ο coach συνεργάζεται με τον coachee για να αναπτύξει πρακτικές στρατηγικές και εργαλεία για τη διαχείριση του στρες, την οριοθέτηση, την αποτελεσματική επικοινωνία, την καλύτερη οργάνωση του χρόνου και την εκχώρηση αρμοδιοτήτων.
3. Να Επαναπροσδιορίσει τους Στόχους του: Συχνά, το burnout συνδέεται με την απώλεια νοήματος στην εργασία. Το coaching μπορεί να βοηθήσει στην επανεκτίμηση των επαγγελματικών στόχων, την ανακάλυψη νέων προοπτικών και την ευθυγράμμισή τους με τις προσωπικές αξίες και το πάθος του ατόμου.
4. Να Ενισχύσει την Αυτογνωσία και την Ανθεκτικότητα: Μέσω της διαδικασίας του coaching, το άτομο αναπτύπτει μεγαλύτερη αυτογνωσία για τις ανάγκες, τα όρια και τις δυνατότητές του, και ενισχύει την ψυχολογική του ανθεκτικότητα απέναντι σε μελλοντικές προκλήσεις.
5. Να Δημιουργήσει ένα Σχέδιο Δράσης: Ο coach καθοδηγεί τον coachee στη δημιουργία ενός συγκεκριμένου, μετρήσιμου και εφικτού σχεδίου δράσης για την υπέρβαση του burnout, με βήματα, χρονοδιαγράμματα και μηχανισμούς λογοδοσίας.

Στην Ελλάδα, η προσφορά επαγγελματικών coaches και mentoring προγραμμάτων αυξάνεται σταθερά, προσφέροντας εξειδικευμένες υπηρεσίες που προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες του τοπικού εργασιακού περιβάλλοντος.

Συχνές Ερωτήσεις για το Επαγγελματικό Burnout και το Coaching στην Ελλάδα

Συμπέρασμα

Το επαγγελματικό burnout είναι μια σοβαρή απειλή για την ευημερία των εργαζομένων και την υγεία των οργανισμών στην Ελλάδα.

Η κατανόηση των συμπτωμάτων, η ενεργή πρόληψη και η αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων όπως το coaching, μπορούν να προσφέρουν μια ισχυρή ασπίδα προστασίας. Επενδύοντας στην ψυχική υγεία και την ευεξία των εργαζομένων, δημιουργούμε ένα πιο παραγωγικό, ανθρώπινο και βιώσιμο εργασιακό μέλλον για όλους.

Πηγές

Για την περαιτέρω εμβάθυνση στο θέμα και την ενσωμάτωση συγκεκριμένων στοιχείων στο site σας, σας προτείνω τις ακόλουθες πηγές και φορείς:

• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ):

  • Burn-out an “occupational phenomenon”: International Classification of Diseases.
    • https://www.who.int/news/item/28-05-2019-burn-out-an-occupational-phenomenon-international-classification-of-diseases (Αυτή είναι η επίσημη ανακοίνωση για την ένταξη του burnout στην ICD-11.)

• Ελληνικός Σύλλογος Coaching (HCA):

  • Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα τους για πληροφορίες σχετικά με το coaching στην Ελλάδα, τους κώδικες δεοντολογίας και πιθανές μελέτες ή εκδηλώσεις.
    • https://www.hca.gr/

• Ινστιτούτο Εργασίας (INE) ΓΣΕΕ:

  • https://www.inegsee.gr/

• Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA):

  • https://osha.europa.eu/el (Ελληνική ιστοσελίδα)
  • https://osha.europa.eu/en/highlights/managing-stress-and-psychosocial-risks (Γενική σελίδα για το στρες)